Sanatın Dijital Çağı

Artırılmış Gerçeklik Destekli Sanat

Tarih boyunca insanların günlük yaşamının bir parçası olan sanat, kültürlerin ve toplumların şekillenmesinde etkili bir rol oynamıştır. Gelişen teknolojilerle birlikte sanatın ifade şekilleri de değişmektedir. Artırılmış gerçeklik (AR), sanat alanına dahil olarak yeni bir sanat ifade biçimi oluşmasına olanak sağlamaktadır. Artırılmış gerçeklik, fiziksel dünyayı dijital nesnelerle zenginleştirerek kullanıcılara etkileşimli deneyim sunan bir teknolojidir. Son yıllarda kullanım alanları hızla genişleyen ve ilgi gören artırılmış gerçeklik (AR) teknolojisi, 3 boyutlu teknolojilerin mobil cihazlar ve uygulamalarıyla entegrasyonu sayesinde yeni bir boyut kazanmaktadır. Sanal gerçeklikten farklı olarak, AR'da kullanıcılar özel bir giyilebilir ekipmana ihtiyaç duymadan, akıllı telefon veya tabletinin kamerası aracılığıyla çevrelerini tarayabilmektedir. Bu sayede, AR'yi yeni medya alanında konumlandırmak mümkün hale gelmektedir. Hayatımızın vazgeçilmezi haline gelen mobil cihazlarla AR'nin sıkça entegre edilmesi, bu teknolojiye erişimi ve ilgiyi de arttırmaktadır.

Sanat Alanında Artırılmış Gerçeklik Kullanımı

Sanat dünyası, dijital teknolojilerin gelişmesiyle birlikte bir dönüşüm yaşamaktadır. Bu dönüşüm, yeni sanat biçimlerinin ortaya çıkmasına, sanatsal düşünce ve eylemlerin farklı şekillerde sunulmasına ve sanat deneyimini yeniden tanımlamasına katkıda bulunmaktadır. Sergileme yöntemlerindeki değişimlerin başında klasik resim ve heykel sergilemelerinin ötesine geçerek, sanal gerçeklik deneyimleri ve artırılmış gerçeklik uygulamaları gibi yenilikçi yöntemler yer almaktadır. Akıllı telefon ve tabletlere indirilen uygulamalar sayesinde artırılmış gerçeklik (Augmented reality; AR) ile oluşturulan eserler, görüntülenip hareketli hale getirilebilmektedir.

Artırılmış Gerçeklik ve NFT

Bir diğer sergileme yöntemi AR NFT’dir. Normal bir NFT, dijital bir resim veya video gibi bir dosyadır. AR NFT ise bu dosyanın AR kullanarak üç boyutlu bir modele dönüştürülmesi anlamına gelmektedir. Akıllı telefonun veya AR gözlüklerinin kamerasını kullanarak, dijital varlığın fiziksel ortamda görülmesine olanak sağlamaktadır. NFT koleksiyoncuları, satın aldıkları sanat eserlerini evlerinde üç boyutlu olarak deneyimleyebilmektedir.

Sanat Müzelerinde Artırılmış Gerçeklik

Müzeler, AR'yi ziyaretçilere daha etkileşimli ve ilgi çekici bir deneyim sunmak için çeşitli şekillerde kullanabiliyor. Kullanıcılar telefonlarını sanat eserlerine doğrulttuğunda önlerinde metin, sanal bir rehber veya animasyonlu bir deneyim görüntülenmektedir. Bu durum müze ziyaretçilerinin rehberli bir tura bağlı kalmamalarını ve tek yönlü bir akış içerisinde olmamalarını sağlıyor. AR, aynı zamanda görme engelli veya işitme engelli ziyaretçiler gibi farklı ihtiyaçlara sahip ziyaretçiler için müze deneyimini daha erişilebilir hale getirebiliyor. AR uygulamaları, eserlerin sesli açıklamalarını sağlayabileceği gibi işaret dilinde de rehberlik sunmaktadır.

Müze ve sergilerde kullanıcıların bir artırılmış gerçeklik uygulaması indirmeleri, kullanıcılara müzede ziyaret edilecek diğer eserler veya mekan içinde gerçekleşecek etkinlikler hakkında bildirimler gönderilebilmektedir. Tüm bunların doğrultusunda sanat müzelerinde AR kullanımı klasik müze ziyaretlerinden ayrılmakta ve incelenmesi gereken bir alan olarak karşımıza çıkmaktadır.

1824 yılında kurulan National Gallery, Londra’daki halkın telefonları aracılığıyla erişebileceği bir deneyimle koleksiyonlarını sergilemektedir. Artırılmış Gerçeklik Uygulaması sayesinde Titian, Vincent Van Gogh, Georges Pierre Seurat ve Tracey Emin gibi sanatçıların klasik tabloları ve modern eserleri, Londra'nın sokaklarında QR kod taramasıyla gözlemlenebiliyor.

Bir diğer sanat müzesi olan National Museum of Natural History, ABD’deki National Mall'da bulunan doğa tarihi müzesidir. İçerisinde bulunan çok sayıda hayvan iskeletine ev sahipliği yapmaktadır. Artırılmış gerçeklik sayesinde bu hayvanlar telefon veya tablet üzerinden görüntülenebilmektedir. Bu sayede hayvanların kemiklerinin yanı sıra dış görünüşleri ve hareketleri hakkında da bilgi sahibi olunması amaçlanıyor.

Clyfford Still Museum ise 2011 yılında kurulan ve Colorado'da bulunan bir sanat müzesidir. Müzenin koleksiyonunda sadece soyut dışavurumcu Clyfford Still'in 3.125 eseri yer almaktadır. Tek sanatçının eserlerinin sergilenmesi ve koleksiyonunu genişletmeyen bir müzenin varlığını sürdürebilmesi pek olası değildir. Müzeyi çeşitlendirmek ve canlandırmak adına diğer soyut dışavurumcu sanatçıların resimlerini Artırılmış Gerçeklik ile sanal olarak sergileyen müze, bu sayede sıkıcı ve tekdüze olmaktan sıyrılmaktadır.

Kaynakça

Aytekin, H. Koçak, N. (2019) Augmented Realıty Applıcatıons In Museums: The Case Of Sakıp Sabancı Museum. Dokuz Eylül University Journal of the Faculty of Business, 21(2), s. 255-274, DOI:10.24889/ifede.839762
UniteAR, (2022). How to use Augmented reality in Art. https://www.unitear.com/blog/how-to-use-AR-in-art. Erişim Tarihi: 21 şubat 2022.

Baltacı, S. (2021). Arttırılmış Gerçeklik Destekli Açık Alan Sanat Uygulamalarına Bir Örnek: Augmented Istanbul. İMÜ Sanat Tasarım ve Mimarlık Fakültesi Dergisi, 7(1), s. 56-67, DOI: 10.46641/medeniyetsanat.930663
Coşkun, C. (2021) SANAT MÜZELERİNDE ARTIRILMIŞ GERÇEKLİK UYGULAMALARI. Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 3(2), s. 103-123.
Blanco, J.M (2022). Augmented reality in museums: advantages and uses. Plain Concepts. https://evergine.com/augmented-reality-museums/.

The National Gallery, History of the National Gallery.
https://www.nationalgallery.org.uk/about-us/our-history Erişim Tarihi: 2016-2024

S-+.mithsonian, (2023). National Museum of Natural History.
https://www.si.edu/newsdesk/factsheets/national-museum-natural-history Erişim Tarihi: 25 Mayıs 2023
Piepenburg, E. (2011). Inside the New Clyfford Still Museum. https://www.nytimes.com/video/arts/design/100000001177904/inside-the-new-clyfford-still-museum.html Erişim Tarihi: 17 Kasım 2011

Vartanian, H. (2011). 94% of Clyfford Still in Denver. https://hyperallergic.com/23833/94-percent-of-clyfford-still-in-denver/ Erişim Tarihi: 3 Mayıs 2011

"Augmented Reality Art Creates New Opportunities and Contexts", PlugXR, https://www.plugxr.com/augmented-reality/creates-opportunities-ar-art/ Erişim Tarihi: 23 Eylül 2022